Page 275 - Antologia FONCA 2017_sp

Gener Chan
(maya)

U k’a’ananil u Tséenta’al u Yuumil Lu’um

Tu lu’umil Báalamkaaje’, jKaase’ ku ch’a’achi’ital tumeen u yéet
kaajalilo’ob.

–Ila’atun jKaas, ba’ax u meejen xulub ku bin u beet ichkool ti’
le súutuka’, Yuum K’iine’ chich u bin u na’akal chúumuk ka’an.
Ta’aytak u ye’esikubáa yéetel tuláakal u muuk’ ¿Ba’ax meyajil
kéen u beet beya’? –ku ya’alik xma Meech– táan u chéen míistik
u táankabil u yotoch.

jKaase’ chéen ku k’úuyche’ejtik ba’ax ku ya’ala’al ti’, ma’atech
u k’uuxil. Ts’o’ok u suuktal u yu’ubik u ch’íinch’in a’ala’al ba’al
ti’. Le kéen k’uchuk tu koole’, jump’éel, ka’ap’éel xíiwe’, ts’o’ok
u k’uchul u súutukil u yuk’a’al k’eyem. jKaase’ yéetel u xma’
su’tale’ ku bin xan u je’elsubáa. Bey u beetik mantats’o’.

K’uch u k’iinil jooch, u túuntajil u yich u kool le máax meyaj-
naje’. jKaase’ chéen miis u yich táan u yilik u yúuchul jooch tu-
meen leti’e’ chéen mejen t’iich nal tu jochaj. Nale’ ma’ béeychaj u
nuuktal tu beeli’, jach ka’anchaj u k’aak’as xíiwil u kool.

Beeyxane’ u k’iinil jets’ lu’um táan u náats’al je’el bix suuka’an
u beetik jKaase’ ba’ale’ mixba’al yaan ti’, mix u luuchil wáa ba’ax
ti’al u t’alkúunsej.

Ba’ax tu beetaj le wíinika’ tu tsáam k’altajubáa tu yotoch.
Mixmáak ti’ tu ye’esubáa, mixmáak manak’ ilej. Tu yáax k’ii-
nilo’obe’ jo’op’ u pa’ajo’oltik bix je’el u beetik le jets’ lu’umo’.
Mixba’al taal tu pool.

U ma’ak’óolil tu beetaj u tíip’il jump’éel tuukul, jumpuli’ ma’
no’oja’ani’. Mix tu béeytal u báaxal máak yéetel. Beya’ ku ye’es-
pajal ma’ jach ma’alob táan u tuukuli’.

276