Page 276 - Antologia FONCA 2017_sp

GENER CHAN

–Chéen tuskep le ba’ala’, yo’olal ma’ u tojoltikten mixba’ale’,
yéetel u yúuchul le jets’ lu’umo’, míin teen kin wéensik le iik’o’
obo’ –ku chéen a’alik jK’aas– bix ma’ in beetik, le t’aan ku jóok’ol
tu chi’ le jmeeno’, je’el xan u jóok’ol tene’.

K’uch u k’iinil u míispajal u paachil u yotoch jKaas tumeen
ts’o’okili’ u kaxtik tu’ux bíin u t’aan nukuch iik’o’obe’. Tu beetaj
xan u mayakche’il. Tu jit’aj u me’etil ti’al u yajkúunsik sakab.
Luuche’ akakbal ts’o’okili’ u tijile’. U yaala’ kibe’ ts’o’ok u nats’ik
tu yáanal mayakche’. U ko’oko’ tuukulo’obe’ taak u jets’tal ba’ale’
jumpuli’ ma’ tu béeytal, u chi’ichnakile’ ts’o’ok u ch’a’ik u moot-
sil tu pool yéetel tu puksi’ik’al.

“Chep” –le ku juum u t’áabal sáasil- u suumil kibe’ tu méek’aj
séebanil u juul k’áak’. jKaase’ kex tu k’as tíita’al u chi’e’, káaj u
ya’alik:

–In yuume’ex, in yuume’ex,
táan in payalt’antike’ex.
Lak’in iik’, chak iik’,
U’uy a wu’uye’ex in t’aan.
Xaman iik’, sak iik’,
In wojel táan a páa’tike’ex in t’aan
Chik’in iik, box iik’,
Ko’otene’ex a láak’intene’ex
Noojol iik’, k’aank’an iik’
Ko’otene’ex tin wiknal…
Bey túun jo’op’ik u t’anik u jejeláasil u yiik’alil yóok’ol kaab.
Jujuntúulil tu t’anaj u k’aaba’ ti’al u kanáantiko’ob u yotoch yéetel
u táankabil tu’ux kajakbal. U sajakile’ tu beetaj u t’aan kex ma’ u
jach ojel tu beel ba’ax táan u ya’aliki’.
Chéen ti’ lelo’ le ku káajal u wolikubáa jump’éel chan iik’
naats’il ti’, le ku síijil jump’éel moson oli’ tu tséel, tu ch’a’aj u
muuk’e’ le ku káajal u yáalkab. Ba’ax tu yáax tukultaj jKaase’
yaan u kuchik u yiik’al ba’ale’ mosone’ bíin tak tu jool u yotoch,
ti’ jsa’ati’.
Kibe’ tu’upij, iik’e’ tu chíinch’intaj le mejen luuch ajkúun­
sa’ano’obe’, sakabe’ we’ekij.
jKaase’ meejen ja’ak’ u yóol, sa’at u yóol ti’ le súutuko’, ma’ u
yojel ba’ax táan u yúuchuli’, ma’ u yojel ba’ax ts’o’ok u beetiki’.

277