Page 277 - Antologia FONCA 2017_sp

LENGUAS INDÍGENAS

Áalkabil binik ichil u yotoch, tu tsáam k’altaj u joolnajil ka’alikil
bey mixmáak il ba’ax ts’o’ok u yúuchulo’. Tu chooj u k’íilkab,
chich u kukulaankil u puksi’ik’al, jo’op’ u tíitita’al u k’ab. Chéen
jump’éel xáak’ab tu ts’áaj ichil u yotoche’ le ka tu yilaj kantúul
nukuch máak páam wa’alakbal tu jáal mayakche’, u sutmaj u
paacho’ob tu’ux yaan jKaas. Chéen wa’alakbalo’ob, mix tu t’aa­
no’ob mix tu péeko’ob. Le yáax nojoch máak yaan tu xts’íikile’
júul sak u nook’, le yaan tu tséelo’ chak u nook’, u yóoxtúulo’
k’aank’an yéetel le u ts’ooko’ box, bey tu paktiko’ob. jKaase’ láaj
sa’at ba’ax yaan tu tuukul, éek’jolch’e’enchaj je’el bix tu’ux
wa’alakbal le nukuch wíiniko’obe’.

–¡Ba’ax u peeluna’ ts’o’ok in beetik beya’! ¿Máax le máako’­
oba’? ¿Ba’ax taalo’ob u beeto’ob weye’? –ku ya’alik ichil u tuukul
jKaas tumeen jumpuli’ ma’ tu jóok’ol u t’aan yéetel mix tu bée-
ytal u péeksik u wíinklal.

–¿Ba’ax a k’áat beya’ wíinik? –tu ya’alaj le nojoch máak boox
u nook’e’, so’oj t’aanajik.

–¿Ba’axten ta t’anajo’on weye’? –t’aanaj xan le chak u nook’e’.
jKaase’ taakchaj u ts’íitil u yáalkab ba’ale’ ma’ tu béeytal u péek-
sik u wíinklal; kex k’aalal jool ka’ache’ chéen ka’a tu yu’ubaj u
je’ek’abta’al, le ku yokol nuxi’ Sip kéeji’. jKaase’ chéen u neek’i­l u
yich ku yilpajal u péek tumeen u wíinklale’ tuunijchaja’an. Le
ka’a tu sutaj u yich u yilik nukuch máako’obe’, chéen ka’atúul
p’aatali’, ts’o’ok u péeko’ob tu’ux yano’ob ka’achil, jo’op’ u t’ini­
ko’ob u k’aan jKaas. Mix juntúul ku t’aani’, chéen tu péeksik u
k’abo’ob tu k’axiko’ob u k’abil k’áan.

Chéen ti’ lelo’ le ku yu’ubik u lo’omol u wíinklal yéetel
jump’éel ba’al puputs’kil, tu túulch’inta’al u wíinklal tu tojil
k’áan, leti’ bakáan yéetel u baak nuxi’ Sip kéej. Ku yu’ubik wáa
ba’ax súutukil u póots’ lo’omol u yoot’el, kex ma’ tu béeytal u
péeksik u wíinklal ba’ale’ ku yu’ubik u yajil u ju’up’ul. Le
ka’atúul nojoch máako’obe’ chéen kulajo’ob tu jáal mayakche’,
mix juntúul ku t’aani’. Le ka k’ujsa’ab tak tu’ux yaan u k’aane’,
le ku chich k’óocha’al ti’al u lúubul ichil. Nukuch wíiniko’obe’ tu
líik’sajo’ob u chi’ k’áan yo’olal ma’ u lúubul paachil. jKaase’ to-
tojkil yanik, chéen tu nunulaankil u yich yéetel tu k’as tíita’al u
kojo’ob. Joolnaje’ k’áal tuka’aten, ku ts’o’okole’ nuxi’ Sip kéeje’

278