Page 278 - Antologia FONCA 2017_sp

GENER CHAN

bin chúumuk naje’ ka chilaji’, tu yajkúunsaj u pool lu’ume’ ka tu
muts’aj u yich.

–¿Ba’ax táan u yúuchul? ¿Ba’ax jóok’ k’aasil yéetel? –ku
k’áatchi’itik jKaas ka’alikil táaschilikbalil tu k’aan.

Chéen ti’ lelo’, le ku yu’ubik u juum u xa’anil u ka’anlil u yo-
toch, bey yaan ba’ax ku yoksikubáa ichile’. K’a’am u yu’ubpajal u
juumil u je’ek’abtik u beelil ichil u tsíikil xa’an yéetel u yep’echil
u k’aaxil u wíinklal naj. Le bix béeychajik u sutik u yich tu’ux ku
yúuchul juume’ bey jo’op’ik u yilik u tíip’il u pool juntúul nuxi’
kaani’, táan u jóok’sik u xa’ay aak’. U yich kaane’ chéen ti’ ku pa-
akat tu tojil tu’ux chilikbal jKaase’. Juntúul nuxi’ kaan ku bin u
ye’esik u wíinklal jujump’íitil, chaambelil. Yo’olal u juul Yuum
K’iin ku yokol ichil u yáamil kolóojche’e’ ku chíikpajal u ts’­
its’ikilil u paach. Le ka xu’ul u juum xa’ane’ ti’ ka’a láaj jóok’ u
wíinklali’. Jeta’an nojochil le kaano’, yaan bey ka’a sáap yéetel
u polokile’ buka’aj oli’ u muuk’ u k’ab jKaase’. Kaane’ jo’op’ u
chich máan tu’ux yaan u wíinkil che’il naj. Le ka k’uch tak tu’ux
ku káajal u k’ab u k’aan wíinike’ le ku jo’op’ol u jalikubái’. Wíi­
nike’ ma’ tu béeytal u paktik bix u péeksikubáa kaan ba’ale’ tu
yu’ubaje’ jach nojoch tumeen yéetel u aalile’ ku péepeksik u
k’aan. Bey túuno’ éemik kaan tu yiknal jKaaso’, jujump’íitile’
jo’op’ u na’akal tu wíinklal, seten síis tu yu’ubaj u ji’ikubáa kaan
tu yóok’ol. Chéen ti’ lelo’ kaane’ jo’op’ u bak’ik u wíinklal jKaas,
totojkil bey che’e’. U muuk’ u jeep’ kaane’ tu beetaj tak u yep’ech
u baakel wíinik. Kex taak u joch’k’ajal jKaas ti’al u xu’ulu’ul u
yu’ubik ba’ax táan u beeta’al ti’e, ma’ tu béeytal. U tuukule’ ma’
tu je’elel, chéen esaj chi’ichnak, chéen esaj sajak. Tu japaj u chi’
nuxi’ kaane’, ka jóok’ u láak’ juntúul chan kaani’. Jach tu kaal
jKaas tu bak’ajubáa, jujump’íitil jo’op’ u jep’ik. Máake’ káaj u
yu’ubik ma’ tu béeytal u ch’a’ik u yiik’, jo’op’ u ku’upul u yiik’.
Mix leti’ tu yojéeltaje’ chéen ba’axe’ u yóol yéetel u wíinklale’
tu’upi.

Chéen ka’a tu yu’ubaj u juum u yúuchul t’aan tuka’atene’, ka
tu ka’a p’ilaj u yich.

–¿Bix táakikech a beet ba’ax ma’ unajmali’? –ku ya’alik le no-
joch máak chak u nook’e’, naats’ yanik ti’- Ma’ báaxali’, wáa ma’
wojel bix ka’achile’ bix úuchik a táakal a t’ano’on.

279